Column: Stemmen op lucht

We doen het elke keer weer. Braaf met ons stempotloodje naar de gymzaal, buurthuis of bibliotheek. We vullen netjes het vakje in naast de naam van iemand die we vaag herkennen van een debat waarin hij of zij glansrijk wist te zeggen wat er allemaal mis is, en misschien nog wat geloofwaardige ideeën had over hoe het dan anders moet, maar met geen woord repte over hoe dat te realiseren. En dan zijn we verbaasd als er vier jaar lang wordt geregeerd met de daadkracht van een natte spons.

We stemmen op visie, op belofte, op mooie zinnen. Verkiezingsprogramma’s lezen als poëzie voor de rationeel verdoofde burger. “Investeren in onderwijs.” “Een sterke publieke sector.” “Kansen voor iedereen.” Jezus, wat klinken we weer goed met z’n allen. En we vreten het op, die wolk van goede bedoelingen, als ware het zuurstof in plaats van damp.

Maar weet je wat er nooit in die programma’s staat? Wie het gaat doen. En hoe. En met welk mandaat, welke ervaring, welk team, welke ruggengraat.

En dat is het probleem. Want zodra de campagne voorbij is, wordt de mooie praat ingeruild voor het Grote Bestuurlijke Experiment. Dan worden er ministers en staatssecretarissen uit de hoge hoed getrokken die tot dan toe voornamelijk op de achtergrond aanwezig waren. Of erger: niet eens aanwezig, maar alleen loyaal. En dus geschikt. Niet om iets voor elkaar te krijgen, maar om het beeld te bewaren.

Een partij die campagne voert met een vurig pleidooi voor klimaat-reddend leiderschap levert vervolgens een staatssecretaris aan die nog nooit een zonnepaneel van dichtbij heeft gezien. De partij die radicale onderwijshervorming belooft, schuift een oud-wethouder zonder onderwijservaring naar voren. En de partij die wil investeren wil iemand naar de partijleur op het ministerie zetten die geen dienstplicht heeft gedaan, die een mitrailleur niet van een Smith & Wesson revolver kan onderscheiden, en die geen enkel rapport maakt met generaals noch zandhazen. Waarom? In ieder geval niet omdat iemand bewezen (ja, een bijzonder woord, ik weet het) heeft dat hij of zij het ook daadwerkelijk kan!

Maar goed, dan roepen we: “Het gaat niet alleen om die persoon. We hebben ons poldermodel hè. Er moet worden overlegd, compromissen zijn noodzakelijk, zo werkt onze democratie nu eenmaal.” En ja, dat klopt. Maar dat betekent dus juist dat je mensen nodig hebt die kunnen onderhandelen, bouwen, sturen, veranderen. Geen kartonnen figuren met een vlotte babbel.

We hebben mensen nodig met daadkracht, met executiekracht. Managers, geen memo-schrijvers. Doeners, geen dromers. Iemand die niet alleen roept dat de woningnood opgelost moet worden, maar daadwerkelijk weet hoe je een bouwvergunning door een gemeente jaagt zonder dat er eerst een driejarig participatietraject en een biodiversiteitsdansritueel aan vooraf gaat.

Maar hé, dat is kennelijk niet sexy genoeg voor een verkiezingscampagne.

De kiezer stemt liever op een sprookje. De partij levert liever een masker. En dan, na de verkiezingen, wordt het Grote Vergeten ingezet. “We wisten niet dat het zo ingewikkeld was.” “Het ligt genuanceerder.” “Er is overleg nodig.” Of “wij wilden wel maar de rest hield ons tegen”.

En wij, het stemvee? Wij slikken het. Alsof het onvermijdelijk is. Alsof het nou eenmaal bij de democratie hoort, dat je stemt op een idee en vier jaar lang wordt geregeerd door een coalitie van mensen die vooral weten hoe je dingen niet doet.

We zouden eens moeten eisen dat partijen nu eens niet alleen vertellen wat ze willen, maar ook met wie ze dat gaan realiseren. Geen abstracte wensgedichten meer, maar concrete plannen met concrete mensen. Noem de namen. Laat de CV’s zien. Zet ze in de etalage. Als je op een auto stemt, wil je weten wie er achter het stuur zit. Niet alleen of de folder mooie kleuren heeft.

Tot die tijd blijft het toneel. Visie zonder uitvoering is theater. En onze stem? Applaus voor een voorstelling die nooit gespeeld wordt.