Column: Domheid met vangnet
Ergens in een warm, overgewaardeerd rijtjeshuis zit een Nederlander met een latte macchiato en een hypotheekrenteaftrek die binnenkort in rook opgaat. Paniek! Want hoe kon hij dat nou wéten, dat zo’n fiscaal voordeel geen eeuwigheidswaarde had? Het stond maar twintig keer in z’n belastingpapieren, in z’n hypotheekakte, op de site van de Belastingdienst en het werd genoemd in dat gesprek met de adviseur maar daarvan had hij alleen “laag maandbedrag” onthouden.
En nu? Nu gaan dit soort mensen janken. Zo ook in het AD van afgelopen zaterdag. “Grote puinhoop dreigt!” klinkt het. Maar het is geen puinhoop. Dit is gewoon de rekening voor jarenlange gemakzucht. Maar hé, wat is er nou leuker dan je kop in het zand steken, in een (te) groot huis wonen, lekker niet aflossen en hopen dat papa overheid het wel oplost als het misgaat?
En dit is geen incident, helaas. Dit is een nationale sport geworden. Denk maar aan de beursbeleggers-met-lening van jaren geleden. Mensen die geld gingen lenen om aandelen te kopen. Niet beleggen met spaargeld wat je “over” hebt. Nee, met andermans poen. Een soort Russisch roulette met het pistool van de buurman. En toen… ging het mis. Verrassing! Aandelen bleken ook wel eens te kunnen dalen. Ach gossie mijne. Niemand had erbij gezegd dat “beleggen” niet hetzelfde is als “gratis rijk worden met drie keer klikken”. Geen folder gehad waarin stond: “Let op, u gokt met geleend geld als een halve gare in een casino zonder toezicht.” “Ik wist niet dat ik alles kon verliezen,” piepte men. Nee, maar je wist wel hoe je een lening afsloot?
En wat doen we? Wij, als samenleving, compenseren dit soort dommeriken. Omdat ze niet goed zijn voorgelicht. En dus moesten de banken compenseren. Hallo, sinds wanneer is gebrek aan eigen verantwoordelijkheid een schadepost? Wat komt er daarna? Compensatie voor mensen die zich verslikken in hun eigen tandenborstel? Voor automobilisten die een boom knuffelen omdat ze dachten dat “50 km per uur in de bocht” slechts een advies was?
Want dat is de trend. Dom zijn is niet erg, zolang je er maar zielig bij kijkt. Dan komt er vanzelf een werkgroep, een loket, een commissie en uiteindelijk ergens een potje. Straks mogen we met z’n allen bloeden omdat ome Henk dacht dat de renteaftrek een grondrecht was. Dezelfde Henk die vorig jaar nog een BBQ van drie meter breed op z’n dakterras neerzette, maar nu jankt dat hij zijn maandlasten niet meer aankan. Let maar op: we gaan deze mensen, die al tien jaar wisten dat hun feestje eindig was, met z’n allen uit de brand helpen. Met belastinggeld, natuurlijk. Dat van jou en van mij. Want solidariteit betekent in dit land: de dommen worden gesteund, de nadenkenden betalen.
Het probleem is niet dat mensen fouten maken. Dat doen we allemaal. Het probleem is dat we die fouten collectief schoonpoetsen, verzachten en wegpraten. En daarmee kweken we een generatie die denkt dat risico een illusie is en consequenties iets zijn voor anderen.
Misschien is het tijd dat we weer een samenleving worden waarin nadenken en moeite doen loont, in plaats van domweg consumeren en klagen. Waar je niet wordt beloond voor je naïviteit, maar wordt afgerekend op je gemakzucht!
Tot die tijd stel ik voor dat we een nieuw overheidsloket openen. Niet voor schuldsanering of compensatie. Nee. Voor mensen die zich afvragen: “Had ik misschien zelf ook even kunnen nadenken?” Het antwoord is ja. Maar dat doet pijn. Veel pijn. En daar is, helaas, geen aftrekpost voor.
